Sōtō Zen (Sōtōshū) jest jedną ze szkół buddyjskich wywodząca się z japońskiego buddyzmu. Za jej założyciela uważany jest Eihei Dōgen (1200 – 1253), który jest jednym z najważniejszych nauczycieli w całej historii buddyzmu. Współcześnie za oficjalnego współzałożyciela Sōtō Zen uznawany jest Keizan Jōkin (1268–1325), który był czwartym przodkiem w liniii przekazu od Dōgena. Uważa się, że dzięki niemu nauki oraz tradycja przeniesione przez Dōgena do Japonii z Chin stały się „szkołą Sōtō Zen”. Dōgen otrzymał przekaz dharmy od Tendō Nyojō (1163–1228) w linii Caodong (po japońsku Sōtō), ale nie podkreślał tego, że przenosi czy praktykuje Sōtō Zen jako odrębną szkołę. Istotą tego, co uczył i praktykował było zazen shikantaza, o którym mówił jako o „prawidłowo przekazanej buddha-dharmie” oraz „skarbnicy prawdziwego oka dharmy”. Był erudytą i geniuszem w operowaniu słowem. Pozostawił po sobie liczne pisma, między innymi zbiór esejów zatytułowany „Shōbōgenzō” (Skarbnica Prawdziwego Oka Dharmy), który jest niezwykle kreatywnym i unikalnym kolażem cytatów z sutr oraz pism zen. Inne jego ważne teksty, to „Eihei shingi” (Zbiór zasad klasztornych, których pierwszym rozdziałem jest jeden z najsłynniejszych tekstów Dōgena „Tenzo kyōkun”), „Eihei kōroku” (Zbiór formalnych mów, wierszy i innych krótkich tekstów), „Gakudō yōjinshū” (Dziesięć krótkich tekstów będących wprowadzeniem do praktyki), „Hōkyōki” (Prywatne zapiski rozmów Dōgena z Nyojō), „Zuimonki” (Zapisane przez Kouna Ejō ustne, nieformalne pouczenia Dōgena).

Najważniejszym uczniem Dōgena i jego głównym spadkobiercą dharmy był Koun Ejō (1198-1280). Głównie dzięki jego oddaniu oraz wysiłkom kopiowania i porządkowania spuścizny Dōgena, nauki Dōgena przetrwały przez kolejne wieki. Sam Ejō pozostawił po sobie jeden tekst zatytułowany „Kōmyōzō zanmai” (Samadhi skarbnicy światła). Drugim spadkobiercą dharmy Dōgena i jego ważnym uczniem był Senne, który wraz ze swoim uczniem Kyōgo napisał pierwszy komentarz do 75 częściowej wersji „Shōbōgenzō” (uważanej za najbardziej klasyczną, skompilowaną przez samego Dōgena). Komentarz ten zatytułowany „Goshō” był podstawą interpretacji nauk Dōgena przez Menzana Zuihō (1683-1769), który był kluczową postacią w historii Sōtō Zen oraz przez ważnych bardziej współczesnych nauczycieli: Bokusana Nishiari (1821-1910), Kōdō Sawakiego (1880-1965) i Kōshō Uchiyamę (1912-1998).

Przez wiele wieków nauki Dōgena nie były zbyt szeroko studiowane, ale były bardziej obiektem kultu, podobnie jak sama osoba Dōgena. Dopiero w XVII wieku pojawili się kapłani, tacy jak Manzan Dōhaku (1635-1715) czy Menzan Zuihō, którzy na nowo przywrócili nauki Dōgena jako podstawę nauczania oraz praktyki w Sōtō Zen. Jednakże dopiero w XIX wieku zaczęły być one szerzej dostępne i studiowane. Jednym z pierwszych współczesnych kapłanów, który odegrał kluczowa rolę w tym względzie był Bokusan Nishiari. Jego wykłady dotyczące „Shōbōgenzō”, spisane i wydane przez jego uczniów pod tytułem „Keiteki”, są jednymi z najważniejszych współczesnych komentarzy do „Shōbōgenzō”.

W XX wieku Kōdō Sawaki, którego nauczycielem był Oka Sōtan (1860-1921), jeden z najważniejszych uczniów Bokusana Nishiari, miał ogromny wpływ na rewitalizację zazen shikantaza, zarówno wewnątrz samego Sōtōshū pośród jej kapłanów, jak też bardziej szeroko w całym japońskim społeczeństwie. Można by nawet zaryzykować stwierdzenie, że jednoosobowo przywrócił on zazen shikantaza na centralne miejsce w Sōtō Zen. Dzięki temu, że przełożył nauki Dōgena na codzienny współczesny język, zrozumiały dla przeciętnego człowieka, był w stanie dotrzeć do szerokiego spektrum odbiorców z najróżniejszych części japońskiego społeczeństwa.

Innymi ważnymi uczniami Oka Sōtana byli: Ian Kishizawa (1865-1955), który był nauczycielem Shunryū Suzukiego (1904-1971) oraz Ekō Hashimoto (1890-1965), który był nauczycielem Dainina Katagiriego (1928-1990). Zarówno Shunryu Suzuki, jak też Dainin Katagiri odegrali kluczową rolę w upowszechnianiu Sōtō Zen na Zachodzie.

Głównym spadkobiercą dharmy Kōdō Sawakiego był Kōshō Uchiyama, który wraz ze swoimi uczniami oraz kolejnymi pokoleniami nauczycieli z tej linii przyczynili się w dużym stopniu do spopularyzowania nauk Dōgena i zazen shikantaza na całym świecie.

sotozen.com – oficjalna strona Sōtōshū

sotozen.eu – strona Sokanbu (przedstawicielstwa Sōtōshū) w Europie