Sōtō Zen (Sōtōshū 曹洞宗), to jedna ze szkół buddyjskich wywodzących się z Japonii. Za jej oficjalnego założyciela uważa się japońskiego mnicha buddyjskiego Dōgena 道元 (1200 – 1253), który był jedną z najważniejszych postaci w całej historii buddyzmu. Od nazwy klasztoru Eiheiji 永平寺, którego był założycielem, nazywa się go także Eihei 永平.

Istotą jego nauczania, jak też praktyki, którą propagował, było zazen shikantaza 只管打坐. Dōgen mówił o tym zazen jako o: “właściwie przekazanej buddha-dharmie” i “skarbnicy prawdziwego oka dharmy”. Pomimo, że jest on kredytowany jako oficjalny założyciel szkoły Sōtō Zen w Japonii, to sam nigdy o sobie tak nie mówił. Dopiero jego następcy tak to formułowali.  Faktem jest, że był on spadkobiercą dharmy Tendō Nyojō 天童如淨 (1163–1228), chińskiego nauczyciela z linii Caodong (po japońsku Sōtō). Jednakże, jego rozumienie buddha-dharmy i praktyki wykraczały daleko poza tego typu relatywne podziały.
Pozostawił po sobie liczne pisma, między innymi zbiór esejów zatytułowany “Shōbōgenzō” 正法眼蔵 (Skarbnica prawdziwego oka dharmy), który jest niezwykle kreatywnym i unikalnym kolażem cytatów z sutr oraz pism zen. Inne jego ważne teksty, to “Eihei shingi” 永平清規 (Czyste reguły), “Eihei koroku” 永平廣錄 (Zbiór formalnych mów, wierszy i innych krótkich tekstów), “Zuimonki” 随聞記 (Zapis tego, co słyszane), “Gakudō yōjinshū” 学道用心集 (Zbiór ważnych punktów praktyki i studiowania drogi).

Pomimo, że na przestrzeni wieków było wielu wybitnych kapłanów tej tradycji, to nauczanie Sōtō Zen opiera się głównie na naukach Dōgena. Inni byli przede wszystkim komentatorami lub też odnowicielami jego nauk. Najważniejszy z nich to Koun Ejō 孤雲懐奘 (1198-1280), spadkobierca dharmy i najbliższy uczeń Dōgena. Głównie dzięki jego wysiłkom kopiowania i porządkowania spuścizny Dōgena, jego nauki przetrwały przez kolejne wieki. Drugim ważnym uczniem i spadkobiercą dharmy Dōgena był Senne 詮慧, który wraz ze swoim uczniem Kyōgo 経豪 (prawdopodobnie też bezpośrednim uczniem Dōgena) napisał pierwszy komentarz do 75 częściowej wersji “Shōbōgenzō” (uważanej za najbardziej klasyczną, skomilowaną przez samego Dōgena). Komentarz ten zatytułowany “Goshō” 御抄 był podstawą interpretacji nauk Dōgena przez Menzana Zuihō 面山瑞方 (1683-1769), który był kluczową postacią w historii Sōtō Zen oraz przez ważnych bardziej współczesnych nauczycieli: Bokusana Nishiari 西有穆山 (1821-1910), Kōdō Sawakiego 沢木興道 (1880-1965) i Kōshō Uchiyamę 内山興正 (1912-1998).
Menzan Zuihō przewodził reformacji i powrotowi do nauczania Dōgena, jako podstawy w szkole Sōtō w XVIII wieku, a także zebrał, wydał i skomentował wiele z pism Dōgena. Wykłady Bokusana Nishiari, w których komentował “Shōbōgenzō”, spisane i wydane przez jego uczniów pod tytułem “Keiteki” 啓迪, są jednymi z najważniejszych współczesnych komentarzy do “Shōbōgenzō”. Z kolei Kōdō Sawaki, którego nauczycielem był Oka Sōtan 丘宗潭 (1860-1921), jeden z najważniejszych uczniów Bokusana Nishiari, miał ogromny wpływ na rewitalizację zazen shikantaza, zarówno wewnątrz samego Sōtōshū pośród jej kapłanów, jak też bardziej szeroko w całym japońskim społeczeństwie w XX wieku. Przełożył on pełne erudycji nauki Dōgena na współczesny, codzienny język, zrozumiały dla zwykłych ludzi. Jego najważniejszy spadkobierca dharmy Kōshō Uchiyama oraz jego uczniowie i kolejne pokolenia nauczycieli z tej linii przyczynili się w dużym stopniu do spopularyzowania nauk Dōgena i zazen shikantaza na całym świecie.

Strona Sokanbu (europejskiego przedstawicielstwa Sōtōshū) – sotozen.eu

Oficjalna strona Sōtōshū – sotozen.com