Maka Hannya Haramitsu – Praktykowanie Głębokiej Mądrości Pradżni
Chronologicznie był to pierwszy tekst napisany przez Dōgena w ramach „Shōbōgenzō – Skarbnicy Prawdziwego Oka Dharmy”. Ostatecznie  umieścił go jako drugi rozdział po Genjō Kōan. Jest to jego komentarz do nauk o paramicie pradżni, o których mowa w Sutrze Serca oraz Sutrze Wielkiej Pradżni.

Czas głębokiej praktyki mądrości pradżni Bodhisattwy Współczucia jest całym ciałem, jasno widzącym pustkę pięciu składników. Pięć składników to forma, odczucia, postrzeganie, skłonności i świadomość. Są one pięcioma chwilami mądrości. Jasne widzenie samo w sobie jest tą mądrością. Ta najgłębsza prawda objawia się i jest urzeczywistniana jako forma będąca pustką, pustka będąca formą. Jako forma będąca jedynie formą, pustka będąca jedynie pustką. Setki traw, nieskończona ilość zjawisk.

Sześć zmysłów i przedmioty ich postrzegania, to dwanaście chwil mądrości. Oczy, uszy, nos, język, ciało, umysł; forma, dźwięk, zapach, smak, dotyk, przedmioty umysłu; widzenie, słyszenie, wąchanie, smakowanie, dotykanie, świadomość, to osiemnaście chwil mądrości. Cierpienie i jego przyczyna, jego zaniknięcie i droga, to cztery chwile mądrości. Bezwarunkowe dawanie, przestrzeganie wskazań, stałość, szczery wysiłek, medytacja i pradżnia, to sześć chwil mądrości. Budzenie najwyższej prawdziwej równości (anuttara-samyak-sambodhi) jest mądrością objawiającą się cały czas właśnie teraz. Przeszłość, teraźniejszość, przyszłość, to trzy chwile mądrości. Element ziemi, wody, ognia, wiatru, przestrzeni, świadomości, to sześć chwil mądrości. Mamy także cztery chwile mądrości: chodzenia, stania, siedzenia i leżenia, będące wszelkimi działaniami wydarzajacymi się każdego dnia.

Pewien mnich ze zgromadzenia Buddhy Siakjamuniego pomyślał sobie: “Powinienem oddawać cześć tej najgłębszej paramicie pradżni – praktyce mądrości. Pomimo tego, że paramita pradżni naucza, że nie ma powstawania i zanikania, to jednocześnie jest praktyczny sposób, taki jak przestrzeganie wskazań, praktykowanie medytacji, urzeczywistnianie mądrości, wyzwolenie i wgląd, jako skutek tego wyzwolenia. Praktyczny sposób wkraczania w strumień, jednokrotnego powracania, niepowracania, arhata. Praktyczny sposób pratjeka. Praktyczny sposób budzenia najwyższej autentycznej równości (anuttara-samyak-sambodhi). Praktyczny sposób trzech skarbów – buddhy, dharmy, sanghi. Praktyczny sposób obracania cudownym kołem dharmy i wyzwalania wszystkich istot.”
Buddha zobaczył to i powiedział: “Tak jest! Tak jest! Ta najgłębsza paramita pradżni jest subtelna i trudna do zrozumienia.”

W takim momencie mnich zdał sobie sprawę z tego, że dawanie wszystkiemu całkowitej uwagi, to dawanie całkowitej uwagi mądrości, która naucza, że chociaż wszystko nie powstaje i nie zanika(, powstaje i zanika). W takiej chwili całkowitej uwagi, mądrość wyrażana jest jako relatywna metoda wskazań, medytacji, mądrości … wyzwalania wszystkich istot. Ta chwila całkowitej uwagi nie ma stałej niezmiennej formy. W taki sposób, ta bezforemność wyrażana jest poprzez formę konkretnej relatywnej praktyki. Tym jest ta najgłębsza i trudna do uchwycenia praktyka mądrości.

Bóg Indra (strażnik dharmy) zapytał Subhuti: „Czcigodny, kiedy bodhisattwowie-mahasattwowie chcą zgłębiać najgłębszą paramitę pradżni, jak powinni to czynić?”
Subhuti odpowiedział: „Kiedy bodhisattwowie-mahasattwowie chcą zgłębiać najgłębszą paramitę pradżni, powinni zgłębiać ją jak bezforemną formę.”

Dlatego też zgłębianie mądrości samo w sobie jest bezforemną formą, a bezforemna forma to zgłębianie mądrości.

Indra zapytał Buddhę: „Czczony Przez Świat, kiedy dobrzy mężczyźni i kobiety przyjmują i podtrzymują, studiują i powtarzają, zastanawiając się w zgodzie z dharmą, nauczając tej głębokiej paramity pradżni, którą właśnie wyłożyłeś, jak ja mogę ich chronić? Czczony Przez Świat, proszę okaż swoje współczucie i poucz mnie.”

W tym momencie Subhuti powiedział (w imieniu Buddhy) do Indry: „Czy widzisz cokolwiek, co możesz chronić (jako ja)?”

Indra odparł: „Nie Czcigodny, nie widzę niczego, co mógłbym chronić (jako ja).”
Subhuti powiedział: „Kiedy dobrzy mężczyźni i dobre kobiety widzą to w taki sposób, najgłębsza paramita pradżni sama w sobie jest ochroną. Jeśli dobrzy mężczyźni i dobre kobiety działają tak, jak to powiedziałeś, nigdy nie są oddzieleni od najgłębszej paramity pradżni. Powinieneś wiedzieć, że nawet jeśli najgorsze istoty chciałyby im zaszkodzić, to nie byłyby w stanie. Jeśli chcesz ich ochraniać, powinieneś czynić tak, jak powiedziałeś. Chronienie najgłębszej paramity pradżni i wszystkich bodhisattwów, nie jest czymś innym niż ochranianiem bezforemnej przestrzeni.”

Powinniście wiedzieć, że przyjmowanie i podtrzymywanie, studiowanie i powtarzanie, zastanawiając się w zgodzie z dharmą, to nic innego jak ochranianie mądrości. Chęć jej ochraniania jest przyjmowaniem i podtrzymywaniem, studiowaniem i powtarzaniem.

Mój mistrz Starożytny Buddha powiedział:

„Całe-ciało jest jak usta dzwonu pośród bezforemnej przestrzeni.
Bez rozróżniania na wschodni, zachodni, południowy czy północny wiatr,
wyraża pradżnię wszystkiemu, co jest.
Ding-dong, ding-dong …”

To jest sposób, w jaki mądrość była w sposób autentyczny objawiana przez buddhów i przodków. Całe-ciało jest mądrością, wszystkie rzeczy są tą mądrością, wszystkie istoty są mądrością, cały wszechświat we wszystkich kierunkach jest mądrością.

Buddha Siakjamuni powiedział: „Siariputro, wszyscy powinny okazywać szacunek tej paramicie pradżni, jak samemu buddzie. Powinni zgłębiać paramitę pradżni, jakby czynili pokłon przed buddhą. Dlaczego? Ponieważ paramita pradżni to buddha, a buddha to paramita pradżni. Paramita pradżni nie jest różna od buddhy, a buddha to nic innego, jak paramita pradżni. Dlaczego tak jest? Ponieważ wszyscy buddhowie manifestują się jako paramita pradżni. Wkraczający w strumień, raz powracający, niepowracający, arhaci, pratjekowie i bodhisattwowie, wszyscy są wyrazem paramity pradżni. Dziesięć dobrych działań w tym świecie, cztery ciche medytacje, cztery bezforemne samadhi, pięć mocy, wszystkie są wyrazem paramity pradżni.”

Dlatego też, buddha to praktykowanie mądrości, a praktykowanie mądrości, to wszystkie istoty. Forma wszystkich istot jest pustką – nie powstaje i nie zanika, nie jest czysta ani nieczysta, nie zwiększa się i nie zmniejsza. Praktykowanie mądrości, to praktykowanie buddhy. Zgłębiaj to i potwierdzaj w praktyce!
Całkowita uwaga i szacunek dla praktyki mądrości, to całkowita uwaga i szacunek dla buddhy. Całkowita uwaga i szacunek dla wszystkich istot, samo w sobie jest najczcigodniejszym buddhą.

Shōbōgenzō Maka Hannya Haramitsu (2 rozdział)

Wygłoszone do zgromadzenia w Kannon Dōri-in, w czasie historycznie pierwszego ango (okresu letniego odosobnienia w czasie pory deszczowej w czerwcu)  japońskiego buddyzmu Sōtō Zen w 1233 roku.